Poprawa siedlisk rzecznych poprzez zmniejszenie eutrofizacji i zwiększenie drożności rzek dla gatunków migrujących, jako warunku lepszego stanu wód śródlądowych, dopływów Zalewu Szczecińskiego i Morza Bałtyckiego (ImproRivHab_PLDE)

Improving riverine habitat by reducing eutrophication and increasing connectivity for migrating species in the Oder Delta region 

Projekt współfinansowany jest przez Unię Europejską w Ramach Programu Współpracy Meklemburgia- Pomorze Przednie/ Branderburgia/ Polska Celu „Europejska Współpraca Terytorialna” ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) w terminie od 01.01.2019 do 31.12.2021 r.

Wkład partnerów - dofinasowanie ze strony The Baltic Sea Conservation Foundation https://baltcf.org/project/improving-riverine-habitat-by-reducing-eutrophication-and-increasing-connectivity-for-migrating-species-in-the-oder-delta-region/

 

Partnerzy Projektu

Partner wiodący

HELVERSEN'SCHE STIFTUNG FUR ARTEN-UND BIOTOPSCHUTZ

Partnerzy wspierający : Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Szczecinie, Zachodniopomorskie Towarzystwo Przyrodnicze; Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie; Urząd Miasta i Gminy w Goleniowie; Nadleśnictwo Goleniów; Staatliches Amt für Landwirtschaft und Umwelt Vorpommern; Landkreis Uckermark – Landwirtschafts- und Umweltamt; Biosphärenreservatsverwaltung Schorfheide-Chorin

Nadrzędnym celem projektu jest poprawa stanu siedlisk wędrownych gatunków ichtiofauny, ssaków i ptaków w dorzeczu Zalewu Szczecińskiego: Inie, Gowienicy, Uecker-Randow-Welse jako ważnych korytarzy ekologicznych.  

The project aims to improve habitat conditions for fish populations considering water quality and river connectivity in the Oder Delta region, a biological hotspot with ecological corridors and migration paths for birds, mammals and fish.

 Region Delty Odry, położony w południowo-zachodniej części Morza Bałtyckiego (granica niemiecko-polska) służy nie tylko jako ważny obszar tarła wielu gatunków ryb, ale także jako punkt wyjścia do nowych obszarów położonych dalej na południe wzdłuż rzeki.Delta Odry jest również ważnym przystankiem wzdłuż wschodnio-atlantyckiej trasy przelotu ptaków  między obszarami lęgowymi na Syberii Zachodniej i obszarami zimowania w Morzu Watta i Afryce Zachodniej.Zmiany w użytkowaniu gruntów, wprowadzanie zanieczyszczeń i nutrientów oraz nadmierne wykorzystywanie istniejących zasobów powodują silne, bezpośrednie i pośrednie oddziaływanie na ekosystem Delty Odry. Mimo że ilość substancji odżywczych wprowadzanych do laguny Odry, a w konsekwencji także do Morza Bałtyckiego, zwłaszcza fosforu i azotu, zmniejszyła się od lat 80-tych, eutrofizacja nadal stanowi stały problem w regionie.Około 75% ładunku azotu i co najmniej 95% ładunku fosforu wpływa do Morza Bałtyckiego przez rzeki lub jako bezpośrednie zrzuty wody, przy czym rolnictwo jest głównym źródłem zrzutów azotu. Zdecydowana większość gruntów rolnych w Morzu Bałtyckim to własność prywatna; sektor prywatny odgrywa kluczową rolę w znajdowaniu opłacalnych rozwiązań w celu ograniczenia wycieku składników odżywczych z rolnictwa do wody.

The Oder Delta region, located at the southern Baltic Sea (German – Polish border) not only serves as an important spawning area for many fish species but also as the starting point towards new areas further south along the river.

The Oder Delta also is an important stopover along the East Atlantic Flyway for migrating birds between the breeding areas in western Siberia and the wintering areas in the Wadden Sea and Western Africa.

Through land use changes, pollutant and nutrient inputs, and the over-use of existing resources, there are strong, direct and indirect impacts onto the Odra Delta ecosystem. Even though the nutrient input into the Oder lagoon and consequently the Baltic Sea, esp. phosphor and nitrogen, has decreased since the 1980s, eutrophication still is an ongoing issue within the region.

About 75% of the nitrogen load and at least 95% of the phosphorus load enters the Baltic Sea via rivers or as direct waterborne discharges, with agriculture being the primary source for nitrogen discharges. The vast majority of farmland in the Baltic Sea is private property; the private sector plays a key role in finding cost-effective solutions to reduce nutrients leakage from farming into water

Nagminny w ostatnich latach widok - kwitnące wody Zalewu Szczecińskiego i Zatoki Pomorskiej.                                                                                      A common sight in recent years - algas blooming of the Szczecinski Lagoon and the Pomeranian Bay

 Obszar realizacji projektu - Project Region

Obszar wokół Delty Odry - województwo Zachodniopomorskie, Pomorze Przednie Greifswald; Oder Delta region, Zachodniopomorskie, Vorpommern

Greifswald

Okres realizacji -  Project duration - 2019-01-01 – 2021-12-31

Budżet projektu

Łączna wartość projektu: €  1.205.888,91

 Budżet TPRIIG: 638.444
dofinansowanie ze strony baltfc: 94.767 (TPRIiG)

TPRIiG €  542.677  (EFRE / Interreg 5A)

total project budget : €  1.205.888,91

Głównym celem projektu jest poprawa stanu siedlisk rzecznych w dopływach Zalewu, Gowienicy i Iny na obszarach  polskiej części zlewni Zalewu Szczecińskiego oraz Uecker, Randow i Welse po stronie niemieckiej tej zlewni. Osiągnięciu tego celu posłuży zmniejszenie ilości wprowadzanych substancji odżywczych, poprawa struktur siedliskowych/morfologii koryt cieków i zwiększenie łączności ekologicznej systemów rzecznych.

The main objective of the project is to improve the condition of river habitats in the tributaries of the Lagoon, Gowienica and Ina in the areas of the Polish part of the catchment area of the Szczecinski Lagoon and Uecker, Randow and Welse on the German side of this catchment area. This objective will be achieved by reducing the amount of nutrients introduced, improving habitat structures/morphology of watercourses and increasing ecological connectivity of river systems.

Poniżej mapa obrazująca przyczyny obecnego stanu ekologicznego po polskiej stronie projektu, Sposób użytkowania zlewni determinuje stan rzek. Dzisiejsza wiedza dowodzi, że  nie musi tak być, że istnieją metody i zachowania użytkowników gwarantujące znakomicie mniejsze oddziaływania na środowisko. Tą wiedzą i praktykami, pokazanymi w ramach projektu, chcemy podzielić się z uczestnikami. Rolnikami, którzy będą mogli osobiście odwiedzić przykładowe obszary pilotażowych działań, ale także przedstawicieli administracji regionalnej i lokalnej z obu stron granicy. Dla przyrody nie ma znaczenia, czy zanieczyszczenia mają metkę tego  czy innego kraju. Skutek powodują ten sam, postępującą degradację ekosystemu zarówno rzek, jak też i Bałtyku. Wobec zmian klimatu działania redukujące negatywne skutki użytkowania zlewni nabierają szczególnego znaczenia, mogą bowiem być języczkiem u wagi dalszego rozwoju w regionie, rybołówstwa, turystyki czy rolnictwa nawet. Stąd decyzja podjęcia wysiłku pokazania możliwych alternatywnych kierunków realizacji użytkowania zlewni, istotnie redukujących negatywne oddziaływania dla społeczności regionu oraz środowiska naturalnego.

Below is a map showing the causes of the current ecological status on the Polish side of the project, The use of the river basin determines the condition of the rivers. Today's knowledge proves that it does not have to be the case that there are methods and behaviours of users that guarantee a much smaller impact on the environment. We want to share this knowledge and practices shown within the project with the participants. Farmers, who will be able to visit the sample areas of pilot actions personally, but also representatives of regional and local administration from both sides of the border. For nature it does not matter whether the pollution has a label of one country or another. The result is the same, progressive degradation of the ecosystem of both rivers and the Baltic Sea. In view of climate change, measures to reduce the negative effects of the use of catchment areas are particularly important, as they may be a language that is important for further development in the region, fisheries, tourism and even agriculture. Hence the decision to make an effort to show possible alternative directions for the use of catchment areas, which will significantly reduce the negative impact on regional communities and the natural environment.

Coroczny obraz Iny powyżej Stargardu. Ogromne ilości biogenów z zalewowych terenów w górę od miasta powodują wyparcie roślin właściwych dla pierwotnego charakteru tej rzeki, dającego się jeszcze znaleźć w kilku odcinkach niżej i niektórych dopływach. W ich miejsce pojawiają się gatunki charakterystyczne dla wód silnie "nawożonych". Jednocześnie ilość tych roślin powoduje nadmierny porost całego koryta, niosąc zagrożenie podtopień w razie nagłych wezbrań. Ta sytyacja wymusza doroczne wykaszanie i usuwanie nadmiaru roślin. Ta sytuacja generuje dodatkowe koszty utrzymania, ale też znaczne pogorszenie stanu ekologicznego, tworzącego barierę przez znaczną część roku. Poniżej ta sama sytuacja od pewnego czasu pojawiła się na środkowej Gowienicy. Zestawiając te zdjęcia z mapą łatwo zauważyć zbieżność charakteru użytkowania zlewni ze stanem ekologicznym cieku w dół od obszarów intensywnego rolnictwa.

An annual image of Ina above Stargard. Huge amounts of nutrients from floodplains upstream of the city cause the displacement of plants characteristic for the original character of the river, which can still be found in a few sections below and in some tributaries. They are replaced by species characteristic for strongly "fertilized" waters appear. At the same time, the number of these plants causes excessive growth of the entire river bed, posing a risk of flooding in case of sudden flood/rain wave. This saturation enforces annual mowing and removal of excess plants. This situation generates additional maintenance costs, but also a significant deterioration of the ecological condition, creating a barrier for a significant part of the year. Below, the same situation has appeared for some time now in the central part of the Gowienica. By juxtaposing these pictures with a map, it is easy to notice the convergence between the nature of the use of the catchment area and the ecological status of a watercourse downwards from intensive farming areas.

 

Typowy obraz wody w ciekach biegnących przez zlewnie intensywnie użytkowane rolniczo. Typical picture of water in watercourses running through a catchment intensively used for agricultural purposes.

Jeśli jednak morfologia cieku i doliny zbliżona jest do naturalnej, woda, po pewnym odcinku samooczyszczającego naturalnego systemu, potrafi wrócić do postaci akceptowalnej nawet dla najbardziej wymagających środowiskowo gatunków. Działania pilotażowe projektu polegają na urządzeniu sekwencji naturopodobnych pryzm żwirowo-kamiennych jako biofiltrów, świaczących przy okazji wiele innych usług ekosystemowych, między innymi ważnych siedlisk dla flory i fauny właściwej dla rzek włosienicznikowych. Siedlisko to występowało w większości dopływów Odry, zapewniając warunki dla gatunków tak cennych jak łosoś Atlantycki, czy jesiotr Atlantycki. Ich zanik przede wszystkim wynika z redukcji obszarów tarliskowych, zarówno pod względem jakości, jak też dostępu do nich. Ograniczanie dostępu wynika nie tylko z barier, jak zapory, czy jazy, ale także pojawienia się w systemach rzecznych długich odcinków o znacznie pogorszonym stanie ekologicznym. Takie odcinki stawią często barierę równie trudną dla migrujących gatunków ichtiofauny, jak zapory.

However, if the morphology of a watercourse and a valley is similar to that of a natural one, the water, after a certain section of the self-cleaning natural system, can return to a form acceptable even to the most environmentally demanding species. The pilot activities of the project consist in the creation of a sequence of close-to-nature gravel-stone prisms as biofilters, providing at the same time many other ecosystem services, including important habitats for flora and fauna specific to watercrowfoot rivers. This habitat was found in most of the Oder's tributaries, providing conditions for species as valuable as Atlantic salmon or Atlantic sturgeon. Their disappearance is mainly due to the reduction of spawning areas, both in terms of quality and access. Restrictions on access result not only from barriers such as dams and weirs, but also from the emergence of long stretches of ecologically significantly deteriorated river systems. Such sections often constitute a barrier that is as difficult for migratory species of ichthyofauna as the dams.

 Cele szczegółowe - Objectives

    -zwiększenie świadomości użytkowników zlewni, w tym rolników, w zakresie ochrony rzek;
    -stworzenie możliwości zmniejszenia ilości substancji odżywczych wprowadzanych do rzek;
   - usunięcie barier dla łączności morfologicznej rzek, w szczególności w odniesieniu do wędrownych gatunków ryb, oraz
    -tworzenie tarlisk i poprawa jakości wody poprzez przywracanie strruktur podłoża żwirowego

• increase the farmers’ awareness for river protection;
• create opportunities to reduce the nutrient input into rivers;
• remove obstacles for connectivity particularly for migratory fish species and
• create spawning grounds and improve water quality by integrating gravel substrate;

Działania - Activities

    
   - ustalenie kluczowych źródeł nutrientów (Gowienica, Ina, Uecker, Randow, Welse) i środki mające na celu ich ograniczenie;
   - Konsultacje z rolnikami, właścicielami gruntów i władzami regionalnymi;
   - edukacja uczestnicząca w zakresie odtwarzania łączności ekologicznej oraz ograniczania ładunku nutrientów; 
    - Działania rewitalizacyjne na rzekach Ina i Gowienica;

    - działania renaturyzacyjne w dorzeczu rzeki Welse;

    - analiza barier  dla migracji w dorzeczu Uecker i Odry
    - Towarzysząca działalność komunikacyjna;

   - identification of key nutrient sources (Gowienica, Ina, Uecker, Randow, Welse) and measures to reduce them;
   - Consultation with farmers, landowners and regional authorities;
   - participatory education in restoring ecological connectivity and reducing nutrient loads;
    - Revitalisation activities on the Ina and Gowienica rivers;    - Renaturalization activities in the Welse river basin;    - Analysis of barriers to migration in the Uecker and Oder river basins
    - Accompanying communication activities;

Orientacyjny obszar działań renaturyzacyjnych na dolnej Inie -  Indicative area of renaturation activities in the lower Ina River area;

Ogólny obraz odcinka dolnej Iny ujęty w planach renaturacji. Działania w założeniu mają przywrócić okresowe zalewanie terenu międzywala, które dzięki współpracy z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Szczecinie, została przeznaczona dla celów przyrodniczych, w tym ochrony siedlisk związanych z mulistymi, zalewanymi brzegami rzek, oraz odtworzeniem komunikacji ze starorzeczami, obecnie poodcinanymi nierzadko całorocznie od połączenia w wodami rzeki.  Dzięki wydłużonym okresom zalewów na obszarze międzywala część biogenów niesiona wodami rzeki zostanie zatrzymana. Badania wykazały możliwości retencji na terenach zalewowych w ilości: 1 ha łąki nadrzecznej jest w stanie przyjąć ok 1,2 kg fosforu i ok 1,5 kg azotu dziennie          

The general picture of the lower Ina section is included in the plans of renaturation. The actions are intended to restore the periodic flooding of the dyke interval area, which, in cooperation with the Regional Directorate for Environmental Protection in Szczecin, was designated for natural purposes, including the protection of habitats associated with muddy, flooded river banks, and the restoration of communication with old river beds, nowadays cut off frequently all year round from the connection to the river waters. Thanks to extended flooding periods in the dyke interval, the part of nutrients carried by the river will be stopped. The research has shown the possibility of retention in the floodplains in the amount:1 ha of river meadows can absorb about 1.2 kg of phosphorus and about 1.5 kg of nitrogen per day 

Orientacyjny obszar działań w dorzeczu Welse - Indicative area of renaturation activities for the Welse River Basin;

Zespół stawów koło Biesenbrow to  klasyczny układ paciorkowy. Stanowią zieloną wyspę wśród intensywnie użytkowanych obszarów rolniczych. Istotne różnice da się jednak zauważyć co krok, choćby w wyraźnych strefach buforowych oddzielających tereny upraw od wód. Głównym problemem tego zespołu akwenów jest brak łączności ekologicznej samego cieku, i ten właśnie problem jest jednym z kilku działań projektu na tym obszarze. Same stawy pełnią wiele funkcji przyrodniczych, którym sprzyja ekstensywna gospodarka rybacka.

The set of ponds near Biesenbrow is a classic bead system. It is a green island among intensively used agricultural areas. Significant differences, however, can be seen every step of the way, even in the clear buffer zones separating the cultivated areas from the waters. The main problem of this water body complex is the lack of ecological conectivity of arm of The Welse River, and this problem is one of the few project activities in this area. The ponds themselves fulfil many natural functions, which are fostered by extensive fisheries management.

Schematyczna mapka lokalizacji działań na rzece Gowienica. Obraz z mapy wprowadza mylny wniosek, że działania dotyczą obszaru lasu, tymczasem dotyczą one obszarów leśnych z mozaiką zalewowych łąk w dolinie rzeki. Obecnie koryto jej, poddawane dawniej regulacji, wcięło się nadmiernie, redukującłączność rzeki z terasą zalewową. Taki stan znacznie ogranicza usługę samoczyszczania cieku. Dzięki dwóm sekwencjom pryzm żwirowo kamiennych w korycie. Działanie to, bez wpływu na przejście wielkich wód, ustabilizuje przepływy niskie, poprawiając retencję korytową. Same pryzmy zadziałają także jako biofiltry dodatkowo redukując ilość niesionej rzeką materii.

Schematic map of the location of activities on the Gowienica River. The image from the map introduces an erroneous conclusion that the activities concern a forest area, whereas the activities concern forest areas with a mosaic of flooded meadows in the river valley. Nowadays, the riverbed, which used to be channelised in the past, has become over-cut, reducing the river's connectivity with the flood terrace. Such a state significantly limits the service of self-cleaning of the water. Thanks to two sequences of gravel and stone prisms in the riverbed. This action, without affecting the passage of large waters, will stabilize the low flows, improving the trough retention. The prisms themselves will also act as biofilters, additionally reducing the amount of organic matter carried by the river.

Fotografie obszaru odsłaniają stan pięknej doliny Gowienicy. Jej głównym problemem jest nadmierne wcięcie koryta rzeki, przez co sąsiednie obszary w dolinie ulegają silnemu przesuszeniu w okresach niskich stanów wody. Skutkiem jest nie tylko zanik  flory właściwej dla siedlisk podmokłych nadrzecznych łąk, ale także w ostatnich latach zanik gatunków ptaków związanych ściśle z takimi łąkami. Działanie poprawi warunki siedliskowe i znów w dolnie słychać będzie np. derkacze.

Photographs of the area reveal the condition of the beautiful valley of the Gowienica River. Its main problem is the excessive indentation of the river bed, which causes the neighbouring areas in the valley to dry out strongly in periods of low water levels. The result is not only the disappearance of the flora characteristic for the habitats of wet riverside meadows, but also in recent years the disappearance of bird species closely related to such meadows. The effect will improve habitat conditions and e.g. corncrakes will be heard again in the lower parts of the area.

Widoczne na zdjęciu ruiny jazu są kolejnym problemem ujętym w projekcie. Miejsce to Stowarzyszenie prowizorycznie udrożniło w roku 2013 poprzez położenie 200 ton głazów dzięki niewielkiemu dofinansowaniu z Funduszu Operacyjnego Ryby. Niestety, luźne położenie kamieni wystarczające dla sił natury okazuje się zbyt słabe dla kłiusowników, którzy rozsuwają kamienie, by ryby nie mogły swobodnie płynąć w górę rzeki na tarliska. W ramach projektu wykonany zostanie opracowanie koncepcji oraz projekt wykonawczy trwalszego rozwiązania, rampy dennej, które oprze się skutecznie niepożadanym ingerencjom ludzkim.

Weir ruins visible in the photo are another problem included in the project. The place was temporarily unblocked by the Association in 2013 due to the location of 200 tons of boulders thanks to a small subsidy from the Fish Operational Fund. Unfortunately, the loose rock placement sufficient for the forces of nature turns out to be too weak for the poachers, who spread the stones so that the fish cannot freely flow upstream to spawn. The project will include the development of a concept and executive design for a more sustainable solution, a bottom ramp that will effectively resist unwanted human interference.

Przykładowa pryzma wykonana w ramach projektu Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie, Katedra Hydrobiologii, Ichtiologii i Biotechnologii RozroduKatedra Hydrobiologii, Ichtiologii i Biotechnologii Rozrodu. zaznaczono główne elementy urządzenia takiej struktury, by skutecznie służyła ekosystemowi rzeki.

Example of a prism with dead wood structures made as part of a project of the West Pomeranian University of Technology in Szczecin, Department of Hydrobiology, Ichthyology and Biotechnology of Reproduction Chair of Hydrobiology, Ichthyology and Biotechnology of Reproduction.

Stowarzyszenie na przestrzeni lat swej działalności wykonało w dorzeczach Iny i Gowienicy samodzielnie i we współpracy z róznymi partnerami kilkadziesiąt różnych rozmiarów pryzm z przeznaczeniem głównie jako poprawa warunków siedliskowych dla ichtiofauny związanej ze żwirowym dnem, nabywając doświadczenie w realizacji takich działań. Szczególnie skutecznie udało się poprawić warunki w mniejszych dopływach Iny oraz na odcinku powyżej ruin jazu. Niestety, rosnące negatywne oddziaływanie ze strony innych użytkowników zlewni zdaje się redukować ten potencjał, stąd pomysł zaproszenia do współpracy głównych interesariuszy, zarówno z sektora rolnictwa i administracji lokalnej i regionalnej, jak też organów ochrony środowiska, odpowiedzialnych za stan ekologiczny ujętych w projekcie obszarów. Podobnie ze strony partnerów z Niemiec od początku projektu istnieje komunikacja z interesariuszami oraz wzajemna wymiana wiedzy, doświadczeń dzięki ścisłej współpracy beneficjentów projektu. 

Over the years, the Association has carried out several dozen different prisms in the Ina and Gowienica river basins on its own and in cooperation with various partners, mainly to improve the habitat conditions for ichthyofauna associated with the gravel bottom, gaining experience in the implementation of such activities. Particularly effective was the improvement of conditions in the smaller tributaries of the Ina River and the section above the ruins of the weir. Unfortunately, the growing negative impact of other users of the catchment seems to reduce this potential, hence the idea to invite the main stakeholders from the agricultural sector, local and regional administration and environmental authorities responsible for the ecological status of the areas included in the project to cooperate. Similarly, there has been communication with stakeholders and mutual exchange of knowledge and experience on the part of the German partners since the beginning of the project, thanks to the close cooperation of the project beneficiaries. 

W ramach realizacji projektu zapraszamy do zapoznania z zaproszeniem do składania ofert