Towarzystwo Przyjaciół Rzek
Iny i Gowienicy

Warszawa, dnia 3 marca 2017 r.

W imieniu

koalicji pozarządowych organizacji ekologicznych:

Fundacja Greenmind
ul. Kaleńska 7 m.33
04-367 Warszawa

Szanowny Pan

Witold Słowik

Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju

Szanowny Panie Ministrze,

W imieniu wymienionych poniżej organizacji pozarządowych wnioskuję o rezygnację ze zmiany treści Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2014-2020 w części dotyczącej zakresu interwencji Osi priorytetowej III, Priorytetu inwestycyjnego 7.II w odniesieniu do żeglugi śródlądowej (poprawka 39 przedłożona Komitetowi Monitorującemu w dniu 24 lutego)) .
Ta niewielka, z pozoru, zmiana polegająca na dodaniu zwrotu „co najmniej” zmienia diametralnie skutki środowiskowe budowy Odrzańskiej Drogi Wodnej. Wynika to z faktu, że zakres ingerencji w dolinę w przypadku klas IV i V drogi wodnej jest znacznie rozleglejszy, niż dla klasy III z uwagi na ostrzejsze wymagania dotyczące parametrów szlaków żeglownych .
Ta znacząca ingerencja obejmie m.in.:
 budowę stopni wodnych i przekształcenie rzeki swobodnie płynącej w kaskadę zbiorników, gdyż zwykła regulacja nie zapewni wymaganej głębokości tranzytowej (klasa III-1,8 m, kl. IV,V-2,8m);
 poszerzenie koryta (kl. III-40 m; kl. IV-40 m, kl. V-50 m);
 zmianę przebiegu i wykopanie nowego koryta na niektórych odcinkach w celu powiększenia promienia łuku szlaku żeglownego (kl. III-500 m, kl. IV,Va-650 m, kl. Vb-850 m).
Skutki środowiskowe powyższych prac będą dotyczyć przede wszystkim pogorszenia stanu wód, w rozumieniu ustawy Prawo wodne i dyrektywy 2000/60/WE oraz pogorszenia stanu lub zniszczenia dużych powierzchni siedlisk przyrodniczych i siedlisk gatunków licznych obszarów Natura 2000. Zmienią też ryzyko powodziowe w rozumieniu Prawa wodnego i dyrektywy 2007/60/WE. Z tych powodów proponowanej zmiany nie można wprowadzić bez uprzedniego przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko.
Takiej oceny nie przeprowadzono dla żadnego z dokumentów planistycznych mogących stanowić podstawę wprowadzenia proponowanej zmiany, ani dla Założeń do planów rozwoju śródlądowych dróg wodnych w Polsce na lata 2016–2020 z perspektywą do roku 2030 (uchwała nr 79 Rady Ministrów z dnia 14 czerwca 2016 r.), ani dla ustawy z dnia 15 grudnia 2016 r. o ratyfikacji Europejskiego porozumienia w sprawie głównych śródlądowych dróg wodnych o znaczeniu międzynarodowym (AGN), sporządzonego w Genewie dnia 19 stycznia 1996 r.
Zwracamy uwagę, że poddany przed zatwierdzeniem strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, wciąż obowiązujący Dokument Implementacyjny do Strategii Rozwoju Transportu do 2020 r. (z perspektywą do 2030 r.) zakłada maksymalnie III klasę dróg wodnych.
Za odrzuceniem proponowanej zmiany przemawia też Prognoza oddziaływania na środowisko dla Strategii Odpowiedzialnego Rozwoju, w której z uwagi na zdiagnozowane zagrożenia dla wód powierzchniowych i różnorodności biologicznej zalecono przeprowadzenie dalszych studiów techniczno-ekonomiczno-środowiskowych przed podjęciem ostatecznej decyzji o budowie dróg wodnych IV klasy w Polsce.
Dotychczasowa modernizacja Odrzańskiej Drogi Wodnej zmierzała do osiągnięcia parametrów III klasy szlaku wodnego i z takim założeniem były realizowane liczne inwestycje. Kilkaset milionów złotych wydano ze środków POiŚ 2007-2013 na remonty i modernizację śluz żeglugowych i jazów oraz zabudowy regulacyjnej, które miały na celu przystosowania koryta Odry do potrzeb drogi wodnej III klasy. Niezależnie od oceny racjonalności tych wydatków, zmiana założeń spowoduje całkowite zmarnotrawienie tych środków, bo właśnie wyremontowane jazy i śluzy trzeba będzie modernizować (w praktyce wybudować od nowa) z uwagi na większe wymagania dla dróg wodnych IVi V klasy.
Zważywszy na wymienione powyżej zagrożenia dla środowiska, zastrzeżenia natury formalno-prawnej, w trosce o racjonalność wykorzystania pomocowych środków wspólnotowych wnioskujemy o rezygnację z poprawki 39 dotyczącej zakresu interwencji Osi priorytetowej III, Priorytetu inwestycyjnego 7.II w odniesieniu do żeglugi śródlądowej.
Powyższa opinia nie podważa dotychczasowego stanowiska większości pozarządowych organizacji ekologicznych, iż rozwój masowej żeglugi towarowej na polskich rzekach Odrze i Wiśle jest nieracjonalny z powodów ekonomicznych i ekologicznych. Inwestowanie miliardów złotych ze środków budżetowych na nieefektywną ekonomicznie i szkodliwą środowiskowo budowę śródlądowych dróg wodnych nie znajduje uzasadnienia, w szczególności wobec znacznego potencjału przewozowego polskich kolei, wymagających dużo mniejszych nakładów na modernizację, i nie generujących istotnych negatywnych skutków środowiskowych.
Organizacje nasze opowiadają się natomiast za rozwojem żeglugi opartej na zasadzie "dostosowania łodzi do rzek", a więc służącej rozwojowi odrzańskich i wiślanych gmin żeglugi turystycznej i rekreacyjnej.
Z poważaniem

Jacek Engel
Prezes Zarządu

JEST: Niezbędne będzie także kontynuowanie programu wdrażania systemu informacji rzecznej (RIS). Interwencja będzie skoncentrowana przede wszystkim na Odrzańskiej Drodze Wodnej, w celu podniesienia jej parametrów na wybranych odcinkach do III klasy drogi wodnej, rozwoju i modernizacji Drogi Wodnej Górnej Wisły, a także na innych rzekach.
MA BYĆ: Niezbędne będzie także kontynuowanie programu wdrażania systemu informacji rzecznej (RIS). Interwencja będzie skoncentrowana przede wszystkim na Odrzańskiej Drodze Wodnej, w celu podniesienia jej parametrów na wybranych odcinkach do co najmniej III klasy drogi wodnej, rozwoju i modernizacji Drogi Wodnej Górnej Wisły, a także na innych rzekach.
Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 maja 2002 r. w sprawie klasyfikacji śródlądowych dróg wodnych

Sygnatariusze listu

CEE Bankwatch Network
Fundacja Greenmind
Fundacja Nasza Ziemia
Fundacja Strefa Zieleni
Fundacja Zielone Światło
Klub Przyrodników
Przyjaciele Raby
Stowarzyszenie Ekologiczne EKO-UNIA
Stowarzyszenie Niezależnych Inicjatyw "Nasza Natura"
Stowarzyszenia Ochrony Drzew "miastoDrzew"
Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody
Towarzystwo Przyjaciół Rzek Iny i Gowienicy
Towarzystwo na rzecz Ziemi
WWF Polska
Związek Stowarzyszeń Polska Zielona Sieć